Azerbaycan, Eski Cumhurbaşkanı ve Milli Lideri Haydar Aliyev'in 101. doğum gününde anıyor.
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılmasıyla 18 Ekim 1991'de ikinci kez bağımsızlığını ilan eden ve bağımsızlığın ardından iç savaş tehlikesi yaşayan, Ermenistan'la savaş durumunda olan ve ekonomik krizlerle mücadele eden Azerbaycan'ın başına geçerek kurtarıcı rolü üstlenen Haydar Aliyev, saygı ve minnetle hatırlanıyor.
Hem Sovyetler hem de bağımsızlık döneminde ömrünü ülkesine ve halkına adayarak Azerbaycanlıların sevgisini kazanan Haydar Aliyev'in hatırası, halkın kendisine verdiği ulusal lider anlamındaki "Umummilli lider" unvanıyla yaşatılıyor.
ALÄ°YEV'Ä°N HAYATI
Haydar Alirza oğlu Aliyev, 10 Mayıs 1923'te Azerbaycan'ın Nahçıvan şehrinde doğdu. 1939 yılında Nahçivan Pedagoji Teknik Koleji'nden mezun olduktan sonra Azerbaycan Endüstri Enstitüsü'nün (şimdiki Azerbaycan Devlet Petrol ve Endüstri Üniversitesi) mimarlık fakültesinde okudu. Savaş onun eğitimini tamamlamasına izin vermedi.
Haydar Aliyev, 1941'den beri Nahçıvan MSSR Halk İçişleri Komiserliği ve Nahçıvan MSSR Halk Komiserleri Konseyi'nde daire başkanı olarak çalıştı ve 1944'te devlet güvenlik teşkilatlarında çalışmak üzere gönderildi. 1964 yılından itibaren güvenlik teşkilatları sisteminde çalışan Haydar Aliyev, Azerbaycan SSR Bakanlar Kurulu'na bağlı Devlet Güvenlik Komitesi başkan yardımcısı olarak görev yaptı ve 1967 yılından itibaren tümgeneral rütbesine yükseldi. O yıllarda Leningrad şehrinde (şimdi St. Petersburg) özel yüksek öğrenim gördü. 1957 yılında Azerbaycan Devlet Üniversitesi Tarih Fakültesinden mezun oldu.
Haydar Aliyev, Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi'nin Temmuz 1969'daki genel kurul toplantısında Merkez Komite'nin ilk sekreteri seçildi ve cumhuriyetin başkanı oldu. Aralık 1982'de Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Bürosu üyeliğine seçilen Haydar Aliyev, SSCB Bakanlar Kurulu'nun ilk başkan yardımcılığına atandı ve SSCB'nin liderlerinden biri oldu. . Haydar Aliyev, yirmi yıl boyunca SSCB ve Azerbaycan SSC Yüksek Sovyetlerinin milletvekili olarak görev yaptı ve beş yıl boyunca SSCB Bakanlar Kurulu'nun birinci başkan yardımcısı olarak görev yaptı.
Ekim 1987'de Haydar Aliyev, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Bürosu ve bizzat Genel Sekreter Mihail Gorbaçov'un ortaya koyduğu siyasi çizgiye karşı bir protesto işareti olarak görevinden istifa etti.
Haydar Aliyev, 20 Ocak 1990'da Moskova'daki Azerbaycan temsilciliğinde, Sovyet birliklerinin Bakü'de işlediği kanlı trajediye ilişkin bir açıklama yaparak, Azerbaycan halkına karşı işlenen suçu düzenleyenlerin ve faillerin cezalandırılmasını talep etti. Temmuz 1991'de SSCB liderliğinin Dağlık Karabağ'daki akut çatışma durumuna ilişkin ikiyüzlü politikasına karşı bir protesto işareti olarak Sovyetler Birliği Komünist Partisi saflarından ayrıldı.
Temmuz 1990'da Azerbaycan'a dönen Haydar Aliyev, önce Bakü'de, ardından Nahçıvan'da yaşadı ve aynı yıl Azerbaycan Yüksek Sovyeti'ne milletvekili seçildi. 1991-1993 yıllarında Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Yüksek Meclisi Başkanı, Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti Başkan Yardımcısı olarak görev yaptı. 1992 yılında Nahçıvan'da düzenlenen kuruluş kongresinde Haydar Aliyev Yeni Azerbaycan Partisi'nin genel başkanlığına seçildi.
Mayıs-Haziran 1993'te hükümet krizinin aşırı boyutlara ulaştığı, ülkede iç savaş ve bağımsızlığın kaybedilmesi tehlikesinin ortaya çıktığı bir dönemde Azerbaycan halkı Haydar Aliyev'in iktidara getirilmesi talebiyle ayağa kalktı. O zamanki Azerbaycan liderleri Haydar Aliyev'i resmi olarak Bakü'ye davet etmek zorunda kaldılar. Haydar Aliyev, 15 Haziran 1993'te Azerbaycan Yüksek Sovyeti Başkanı seçildi ve 24 Temmuz'da Milli Meclisin kararıyla Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanının yetkilerini kullanmaya başladı.
3 Ekim 1993 tarihinde yapılan ulusal oylama sonucunda Haydar Aliyev Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı seçildi. 11 Ekim 1998'de halkın katılımının yüksek olduğu seçimlerde oyların yüzde 76,1'ini toplayarak yeniden Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı seçildi. 15 Ekim 2003'te yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olmayı kabul eden Haydar Aliyev, sağlık sorunları nedeniyle seçimlere katılmayı reddetti.
Azerbaycan'ın Milli Lideri Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, tedavi gördüğü Cleveland Clinic'te (ABD) 12 Aralık 2003'te vefat etti ve 15 Aralık'ta Bakü'deki Şeref Sokağı'nda toprağa verildi.
Haydar Aliyev'e birçok devlet nişanı ve madalyası verilmiş, uluslararası ödüller verilmiş, çeşitli ülkelerin üniversiteleri tarafından fahri doktor seçilmiştir.
29 Eylül 2022'de Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, "Azerbaycan Cumhuriyeti'nde 2023 yılının Haydar Aliyev Yılı ilan edilmesi hakkında" kararnameyi imzaladı. Devlet başkanının 28 Kasım 2022'de imzaladığı bir başka kararnameyle de "Azerbaycan Cumhuriyeti'nde 2023 yılının "Haydar Aliyev Yılı" ilan edilmesine ilişkin Eylem Planı" onaylandı. Etkinlik Planı uyarınca Milli Liderin doğumunun 100. yıl dönümü dolayısıyla çeşitli etkinlikler düzenlendi.
Milli Lider Haydar Aliyev'in en büyük arzusu "Karabağ'ın işgalden kurtarılması ve toprak bütünlüğümünün yeniden sağlanmasıydı". Büyük Liderin bu dileği ve iradesi, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından yerine getirildi.
