AZE Media: "ABD ve Batı, Zengezur Koridoru'nun açılması için Ermenistan'a baskı yapmaya başlarken, Azerbaycan amacına ulaşmanın eşiğinde. Azerbaycan, Güney Kafkasya jeopolitiğinde ABD, AB ve Ermenistan'ın şartlarını belirledi."
Fuad Müxtar-Ağbabalı'nın AZE Media'daki yazısı:
Bakü Zengezur Koridorunu açıyor
Kolektif Batı, Avrupa ile Asya'yı birbirine bağlayan ekonomik ve ticari yolun İran'dan geçmesi olasılığını jeostratejik bir tehdit olarak görüyor. Buna karşılık Batılı siyasi çevreler bu tehdidi önlemek için Zengezur Koridorunun açılmasının önemini vurgulamaya başladı. Bu gelişme, Azerbaycan'ın bölgesel egemen güç olarak ortaya çıktığı Güney Kafkasya'daki yeni jeopolitik düzenin bir parçasıdır.
Azerbaycan'ın jeopolitik bir güç olarak ortaya çıkışı
Güney Kafkasya'nın jeopolitik dinamikleri önemli değişikliklere uğradı. Azerbaycan kendisini merkezi bir oyuncu olarak konumlandırıyor ve Bakü bölgedeki siyasi iradenin merkez üssü oluyor. Sonuç olarak, büyük küresel güçlerin artık bölgeye müdahale etmek için stratejilerini Azerbaycan'ın çıkarlarıyla uyumlu hale getirmesi gerekiyor. Ne ABD, ne Batı, ne Rusya, ne de İran, Azerbaycan'ın çıkarlarına ters düşen planları önemli engellerle karşılaşmadan etkili bir şekilde uygulayamaz.
Örneğin Fransa, Azerbaycan'ın Güney Kafkasya'daki jeopolitik liderliğini uzun süre tanıyamadı. Israrla Ermeni yanlısı bir duruş sergileyen Paris, Ermenistan'a verdiği destekle bölgede hegemonik bir konum kurmayı umuyordu. Ancak bu strateji geri tepti ve Fransa'nın bölgesel süreçlerden dışlanmasıyla sonuçlandı. Resmi Bakü, Fransa'nın Güney Kafkasya'daki jeopolitik, jeoekonomik veya jeostratejik faaliyetlere katılmasını engelleyerek Fransa'nın bölgedeki etkisini azalttı.
ABD ve Avrupa Birliği de Ermeni yanlısı davranışları nedeniyle artık benzer sonuçlarla karşı karşıya. Resmi Bakü, çıkarlarını savunma konusunda kararlılığını sürdürüyor ve dış güçlere taviz vermiyor. Birkaç ay önce ABD ve AB, Zengezur Koridorunun Ermenistan şartlarında açılmasını savunan ortak mesajlar yayınladı. Ancak bu yaklaşım, koridorun açılma koşullarını belirleyen Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya arasındaki üçlü anlaşmalarla çelişiyordu.
Zengezur Koridoru ve batı stratejisi
Resmi Bakü, ulaşım ve iletişim yollarını bağımsız olarak belirleme hakkının olduğunu vurgulayarak ABD ve AB'nin baskısına boyun eğmedi. Sonuç olarak Batılı siyasi çevreler Azerbaycan'ın ilkeli duruşunu kabul etmek zorunda kaldı. ABD'nin ve Batı'nın Zengezur Koridoru'na ilişkin tutumunda artık gözle görülür bir değişim yaşanıyor. Küresel ekonominin talepleriyle uyumlu olması nedeniyle, Avrupa ile Asya'yı birbirine bağlayan büyük bir ekonomik-ticari ulaşım rotası oluşturmanın gerekliliğinin farkındalar. Ancak İran üzerinden geçen bu rotaya karşı çıkıyorlar.
Batılı siyasi çevreler, rotanın İran'dan geçmesini engellemek amacıyla son dönemde Ermenistan'a Zengezur Koridoru'nun açılması yönünde baskı yapmaya başladı. Raporlar, Paşinyan hükümetine koridorun kapatılmasının kabul edilemez olduğu konusunda bilgi verildiğini ve projenin uygulanmasını sağlamak için ciddi tavsiyeler aldığını gösteriyor.
Azerbaycan'ın stratejik avantajı
ABD ve Batı, Zengezur Koridoru'nun açılması için Ermenistan'a baskı yapmaya başlarken, Azerbaycan amacına ulaşmanın eşiğinde. Koridorun açılması Ermenistan'ın önemli bir jeo-ekonomik projeye katılmasına ve önemli miktarda transit geliri elde etmesine olanak tanıyacağından, bu aynı zamanda Ermenistan'ın çıkarlarıyla da örtüşmektedir. Yetkili Erivan artık Zengezur Koridorunun ablukayı kırması ve yeni gelir kaynakları yaratması gerektiğinin farkında.
Bu durum Azerbaycan'ın bölgede giderek artan nüfuzunu ortaya koymaktadır. Azerbaycan, uluslararası paydaşların desteğini alarak Zengezur Koridorunun kendi çıkarları doğrultusunda açılması ve işletilmesinin koşullarını dikte edebilir. Bu gelişme Bakü'nün Güney Kafkasya'daki liderliğini pekiştiren bir başka jeopolitik zaferine işaret ediyor.
Fransa'nın Güney Kafkasya'dan dışlanması diğer küresel güçler için ibret verici bir hikaye işlevi görüyor. Resmi Bakü, kendi çıkarlarına uymayan ülkeleri dışlama yeteneğini gösterdi. ABD ve AB'nin artık bölgeye yönelik politikalarını oluştururken Azerbaycan'ın konumunu dikkate alması gerekiyor. Batılı siyasi çevrelerin Zengezur Koridoru'na ilişkin değişimi, Azerbaycan'ın stratejik avantajını ve bölgesel dinamikleri şekillendirme yeteneğini gösteriyor.
İran'ın BRICS ve bölgesel transit içindeki stratejik konumu
BRICS ulaştırma bakanlarının ilk toplantısı, 6 Haziran 2024'te Rusya'nın St. Petersburg kentinde, İran Yollar ve Şehircilik Bakanı Mehrdad Bazrpash'ın video konferans aracılığıyla katılımıyla gerçekleşti. İran, 1 Ocak 2024'te Mısır, Etiyopya ve Birleşik Arap Emirlikleri ile birlikte BRICS'e resmi olarak katıldı. Bazrpash, İran'ın BRICS üyeliğini İran'ın dış politikasının tarihi bir başarısı olarak gördü ve BRICS üyeleriyle ulaşım, ticaret ve ekonomi alanlarındaki iletişimini güçlendirdi.
Bazrpash, İran'ın stratejik coğrafi konumunu ve transit yeteneklerini vurguladı ve onu bölgesel ve uluslararası ticaret ağları için önemli bir bağlayıcı olarak konumlandırdı. İran üzerinden transit geçiş son 12 ayda %60'ın üzerinde arttı ve bu da rotalarının güvenilirliğini ve maliyet etkinliğini ortaya koydu. İran, BRICS üyeleri arasında koordinasyonu ve entegrasyonu geliştirmek, ticareti ve geçişi teşvik etmek amacıyla Uluslararası Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru (INSTC) için uluslararası bir organizasyon kurulmasını önerdi.
Aras Koridoru ve İran-Azerbaycan işbirliği
İran, Güney Kafkasya'da ortak ulaştırma projeleri geliştirmek ve gerilimleri çözmek amacıyla Azerbaycan'la bir transit stratejisi başlattı. Azerbaycan'ın Doğu Zengezur ekonomik bölgesini ve Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ni İran üzerinden birbirine bağlayan yeni bir ulaşım bağlantısı olan Aras Koridoru bu stratejiye örnek teşkil ediyor. Karayolu ve demiryolu ulaşım projelerini kapsayan projenin 36 ayda tamamlanması bekleniyor. Koridorun önemli bir bileşeni olan Aras Nehri üzerindeki Aghband karayolu köprüsü Ekim 2023'te açıldı.
İran ve Azerbaycan, Xudafarin Barajı ve Astaraçay sınır köprüsü gibi diğer altyapı projelerinde de işbirliği yaparak bağlantıyı güçlendiriyor ve ticareti kolaylaştırıyor. Bu projeler INSTC'nin önemini ve İran-Azerbaycan işbirliğinin bölgesel transit gelişimindeki rolünü vurgulamaktadır.
Sonuç: Azerbaycan'ın jeopolitik zaferi
Azerbaycan'ın Zengezur Koridorunu kendi şartlarına göre açma kararlılığı, Güney Kafkasya'nın jeopolitik manzarasını yeniden şekillendirdi. Bakü, Fransa'yı fiilen dışlayarak ve ABD ile AB'yi kendi konumunu düşünmeye zorlayarak, önemli bir bölgesel güç olarak rolünü sağlamlaştırdı.
Zengezur Koridorunun açılmasına yönelik devam eden çabalar, Azerbaycan'ın stratejik vizyonunu ve bölgesel ve küresel ekonomik dinamikleri etkileme yeteneğini yansıtıyor. Güney Kafkasya'daki jeopolitik düzen gelişmeye devam ederken Azerbaycan'ın liderliği ve stratejik kararları bölgenin geleceğinin şekillenmesinde önemli rol oynayacak.
İran'ın BRICS'e entegrasyonu ve Aras Koridorunun geliştirilmesi, bölgesel işbirliğinin ve stratejik ittifakların önemini daha da vurgulamaktadır. Bu gelişmeler bağlantıyı ve ticareti geliştirerek ilgili tüm taraflara fayda sağlıyor. Azerbaycan'ın bu karmaşık jeopolitik dinamikleri idare etme yeteneği, artan nüfuzunu ve stratejik zekasını vurgulayarak onu Güney Kafkasya ve ötesinde merkezi bir oyuncu olarak konumlandırıyor.