Kazakistan, Jürili Yargılamaya Alışıyor

Kazinform:"Kazakistan, Jürili Yargılama Sistemine Alışıyor"

Kazinform Haber Ajansı'ndan Yerzhan Zhanibekov, ülkedeki jürili yargılama sürecini değerlendiren bir analiz-yorum haberi yayınladı. "Artan katılım ve genişleyen yetki alanları: Kazakistan'da jürili yargılamaların gelişimi" başlıklı yazıda ülkede jürili yargılama sürecinin umut verici olduğu değerlendirildi.

Yerzhan Zhanibekov'un yazısı şu şekilde:

"Yüksek profilli Bishimbayev davasının jüri eşliğinde canlı yayınlanmasının ardından Kazak toplumu hem bu kurumun işleyişine hem de daha geniş anlamda yargı sektörüne olan ilgisinin arttığını gösterdi. Bu yazıda Kazakistan Cumhuriyeti Yüksek Mahkemesi Ceza Davaları Adli Heyeti Başkanı Nazgul Rakhmetullina, daha önce bu şekilde yargılanan yüksek profilli davalar hakkında görüşlerini dile getirerek, ülkemiz vatandaşlarını bu duruma hazırlama gereğini vurguladı. Rakhmetullina'ya göre, Kuandyk Bishimbayev'e karşı açılan ünlü ceza davasından önce, Kazakistan'daki jürili duruşmaları çok az kişi biliyordu. Ancak jürili yargılamalar dünya çapında yaygın bir uygulamadır. Pek çok ülkede bu kurum yüzyıllardır kurulurken, bizimki nispeten yeni diyen Bishimbayev; "Bu hukuk kurumunun temel niteliği tartışıldığında, jürinin varlığının demokratik bir devlet anlamına geldiği açıktır. Bunun nedeni, eyalet yasalarının vatandaşlara hükümetin yargı organına aktif olarak katılma ve sadece orada bulunma veya çalışmaya tanık olma değil, aynı zamanda karar verme hakkını vermesidir." diyor.

Jüri yargılamaları 2007 yılında Kazakistan'da kuruldu ve 15 yıldır uygulanıyor. Buradaki jüri yargılamalarının başlangıcı, bir yargıç ve on jüri üyesinin yer aldığı karma bir "kıtasal" modeli izledi. Duruşma sırasında jüri hazır bulunur ve mahkeme başkanı aracılığıyla sorgulanan kişilere, mağdurlara, tanıklara ve bilirkişilere sorular sorabilir.

Duruşmanın ardından hakim ve on jüri üyesi, eylemin gerçekleşip gerçekleşmediğini, sanığın bunu gerçekleştirip gerçekleştirmediğini ve suçlu olup olmadıklarını belirlemek için müzakere odasına çekilir. "Cezalandırmaya hakim ve jüri tarafından ortaklaşa karar veriliyor ve kararlar oy çokluğuyla alınıyor. Yargıç da dahil olmak üzere her üyenin bir oyu var ve yargıcın oyu ekstra bir ağırlık taşımaz", diye açıklıyor Nazgul Rakhmetullina.

Sayılara bakıldığında, 2007'den 2023'e kadar jüriler 1.856 davayı karara bağladı. Bu önemli rakam, jüri sisteminin yıllar itibariyle ölçülebilir sonuçlarını ortaya koyuyor.

Ocak 2023'ten itibaren, müebbet hapis cezası olası olsun ya da olmasın, 12 yıldan fazla hapisle cezalandırılan, özellikle ciddi suçlarla ilgili tüm davalar bir jüri tarafından görülüyor. 2024'ten itibaren yargı yetkisi, ciddi ve hatta orta derecede ciddi suç türlerini kapsayacak şekilde daha da genişletildi.

"Tahminlerimize göre yargı alanındaki bu genişleme bu tür davaların sayısını artıracak. Bu davalar Bölgelerarası İhtisas Ceza Mahkemelerinde görülür. Bu mahkemelerde jürili davaların oranı yüzde 69 civarında olacak. Karşılaştırma yapmak gerekirse, tüm bu değişikliklerden önce bu oran %3'ün biraz üzerindeydi. Bu tür vakalarda önemli bir artış olacak" diye ekliyor Rakhmetullina.

Pek çok kişi davaların Bishimbayev davası formatında jüri eşliğinde görülmesine yönelik taleplerde artış olup olmayacağını soruyor. Ancak Nazgul Rakhmetullina, yasaya göre jüri içeren davaların yalnızca sanığın talebi üzerine yürütüldüğünü açıklıyor: "Yani, kaderini kime emanet edeceğine yalnızca sanık karar verebilir; profesyonel bir hakime mi yoksa jüriye mi? Sonuç olarak, jürinin yetki alanı ne kadar geniş olursa, bu şekilde görülen davaların sayısı da o kadar fazla olur. Sanıkların istikrarlı bir kısmı sürekli olarak bu prosedürü seçiyor."

Ayrıca Yüksek Mahkeme Ceza Davaları Adli Heyeti Başkanı, bugün Kazakistan'da kimin jüri üyesi olabileceğini ve adayların nasıl seçileceğini açıklıyor.

"Şu anda yasa jüri adaylarının en az 25 yaşında olması gerektiğini belirtiyor. Bu yaş şartı mantıklıdır çünkü jüri üyelerinin belirli bir eğitim seviyesine ulaşmış, yaşam deneyimi kazanmış ve bağımsız karar verme yeteneğine sahip kişiler olmasını garanti eder. Ayrıca jüri üyelerinin objektif bir şekilde seçilmesini sağlamak için ayrıntılı bir dizi kriter mevcut" diyor Nazgul Rakhmetullina.

Örneğin, çözülmemiş sabıka kaydı bulunan veya zihinsel ve davranışsal bozuklukları nedeniyle listede bulunan kişiler jüri üyesi olmaya uygun değildir. Aynı şekilde hakimler, savcılar ve kolluk kuvvetleri jüri üyesi olarak görev yapamazlar. Ayrıca davaya katılan tarafların yakınları, jüri hizmetinin gereklerini yerine getiremeyen 65 yaş üstü kişiler ve mahkemenin dilini konuşmayanlar da kapsam dışıdır. Rakhmetullina, bu kapsamlı ve mantıksal olarak yapılandırılmış listenin seçim sürecinin hem doğru hem de tarafsız olmasını sağladığı sonucuna varıyor.