Şangay İşbirliği Örgütü'nün (ŞİÖ) Astana'da yaklaşan zirvesi, dünya toplumunun dikkatini güvenlik, ekonomi, kültür ve insani etkileşim gibi acil konulara çekiyor. Peki 2-4 Temmuz'da Kazakistan'ın başkenti Astana'da toplanacak örgütün 2024 Zirvesi gündeminde neler olacak?
HARB-İ STRATEJİ / EDİTÖRYAL HABER
2001 yılında altı ülke (Kazakistan, Çin, Kırgızistan, Rusya, Tacikistan ve Özbekistan) tarafından kurulan ŞİÖ, etkisini önemli ölçüde genişletti. Bugün sekiz daimi üye, dört gözlemci ve altı diyalog ortağından oluşuyor ve dünya nüfusunun yaklaşık yarısını bir araya getiriyor:
"Çin, Rusya, Kırgızistan, Tacikistan, Kazakistan, Özbekistan, Hindistan, Pakistan ve İran."
Örgütün temel hedefleri arasında bölgede istikrar ve güvenliğin güçlendirilmesi, ekonomik işbirliğinin geliştirilmesi ve kültürel etkileşimin teşvik edilmesi yer alıyor. Terörizm, aşırıcılık ve uyuşturucu kaçakçılığıyla mücadeleye özel önem verilmektedir. ŞİÖ, Bölgesel Terörle Mücadele Yapısı (RATS) aracılığıyla terör tehditlerini aktif olarak izliyor ve önlüyor, bu da üyelerinin güvenliğine katkıda bulunuyor.
ŞİÖ üye devletlerinin cumhurbaşkanlarının değerlendirmesine sunulan onaylı belgeler arasında Astana Deklarasyonu Taslağı, Adil Barış ve Uyum İçin ŞİÖ Dünya Birliği Girişimi ve ŞİÖ diyalog ortaklarıyla etkileşimin geliştirilmesine ilişkin yol haritası yer alıyor.
"ÇOK TARAFLI DİYALOĞUN GÜÇLENDİRİLMESİ"
Yaklaşan zirvenin teması ise, "Çok taraflı diyaloğun güçlendirilmesi - sürdürülebilir barış ve kalkınma için çabalamak" olarak belirlendi ve örgütün ana hedeflerinden birini yansıtıyor. Devam eden jeopolitik çatışmalar ve artan uluslararası terör tehditleri bağlamında, bölgede barışın, güvenliğin ve istikrarlı kalkınmanın sağlanması özellikle acil hale geliyor. Ve başta bu amaç olmak üzere önümüzdeki toplantıda 20'den fazla belgenin tartışılması planlanıyor. Bunların arasında 2025-2027 terörizm, bölücülük ve aşırıcılıkla mücadeleye yönelik İşbirliği Programı da yer alıyor. Bu belge, terörist grupların ve aşırılık yanlısı hareketlerin oluşturduğu tehditlere karşı mücadelede katılımcı ülkelerin etkileşimini güçlendirmeyi amaçlamakta.
Bir diğer önemli konu ise Belarus'un ŞİÖ'ye katılımının değerlendirilmesi olacak. Şu anda Belarus'un gözlemci statüsü var ve tam üyeliği örgütü güçlendirebilir ve etki alanını genişletebilir. ŞİÖ'ye yeni üyelerin dahil edilmesi, ŞİÖ'nün uluslararası arenadaki rolünün güçlendirilmesine ve çok taraflı işbirliği fırsatlarının genişletilmesine yardımcı oluyor. Ve elbette özellikle Güney Amerika'dan birliğe katılmayı bekleyen ülkelerle ilgili konular da gündeme gelecek.
Hindistan ile Pakistan arasındaki gerginlik dolayısıyla Hindistan'ın Başbakan Yardımcılığı seviyesinde toplantıya katılması beklenirken, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Pakistan Cumhurbaşkanı Asıf Ali Zerdari, Kırgızistan Devlet Başkanı Sadır Caparov, Kazakistan Devlet Başkanı Kasım Cömert Tokayev, Özbekistan Devlet Başkanı Şevket Mirziyoyev, Tacikistan Devlet Başkanı İmamali Rahman'ın zirvede yer almasına kesin gözüyle bakılıyor. Ayrıca Afganistan ve İran'ın da üst düzey temsil edilmesi bekleniyor.
'KAYNAYAN KAZAN ORTA ASYA'DA KAZAN KAZAN MI?'
Mevcut uluslararası durum, yüksek düzeyde gerilim ve öngörülemezlik ile karakterize edilmekte. Küresel çatışmalar, ekonomik yaptırımlar, ticaret savaşları ve artan terör tehditleri, uluslararası alanda istikrar ve güvenliğe yönelik zorluklar oluşturmakta. Orta Asya ve Kafkasya bölgesini oluşturan ve Rusya ile Çin arasındaki Türk Devletleri'nden oluşan bölge, enerji kaynakları, yer altı zenginlikleri ve önemli ticaret yollarının üzerinde olması dolayısıyla büyük önem arz ediyor. Asya Dünya nüfusunun 4.7 Milyarı Asya kıtası üzerinde yaşıyor ve bu da örgütün önemini daha da artırıyor.
Ukrayna ile Rusya arasındaki çatışmalar, İsrail'in Gazze işgali, Çin'in Tayvan politikası gibi çok sayıda önemli konu da ŞİÖ'nün duruşunu ve durumunu daha da önemli hale getiriyor. ŞİÖ, üye ülkelere küresel zorluklara yanıt olarak eylemlerini koordine etme fırsatı sunuyor. ŞİÖ, devletler arasındaki güvenin güçlendirilmesine ve özellikle artan jeopolitik gerilim koşullarında önemli olan barış içinde bir arada yaşama koşullarının oluşturulmasına katkı sağlıyor.
ŞİÖ'nün G7 oluşumundan en önemli farklarından biri de güvenlik ve ekonomik konuların yanı sıra kültürel ve insani işbirliğine de büyük önem veriyor olması. Organizasyon çerçevesinde katılımcı ülkeler arasında kültürel bağlar geliştirilmekte, kültürel alışverişi ve karşılıklı anlayışı teşvik etmeye yönelik ortak etkinlikler düzenlenmektedir. Örneğin kültürel temasların geliştirilmesini teşvik etmek amacıyla festivaller, sergiler ve yarışmalar düzenlenmekte. ŞİÖ aynı zamanda eğitim alışverişlerini ve ortak araştırma projelerini de aktif olarak desteklemektedir. Bu etkinlik kapsamında, katılımcı ülkelerden gelen öğrenciler üye ülkelerin önde gelen üniversitelerinde eğitim alabiliyor, bu da farklı ülkelerin gençleri arasındaki bilgi alışverişine ve dostluk ilişkilerinin güçlendirilmesine katkıda bulunuyor.
ŞİÖ, farklı ülkeler arasında diyalog ve işbirliği için bir platform sağlayarak uluslararası politikada da önemli bir rol oynamakta. Örgüt, modern jeopolitik zorluklar bağlamında özellikle önemli olan devletler arasındaki güven ve karşılıklı anlayışın güçlendirilmesine yardımcı oluyor. ŞİÖ ayrıca BM, BDT, ECO, CICA, CSTO, IOFS ve AET gibi diğer uluslararası kuruluşlarla da aktif olarak etkileşim halindedir. Bu bağlantılar, küresel tehditlere karşı mücadelede çabaların koordine edilmesini mümkün kılmakta ve uluslararası sorunların daha etkin çözümüne katkıda bulunmakta.